Vrijwel alle diagnoses spreken over een ‘stoornis’. Wat impliceert dat er iets ‘mis’ is en daar wordt ook zo naar gehandeld. Dat wat er mis is moet weg. Wat als we nou eens, wellicht alleen voor dit ene moment, los zouden komen van die gedachte en het als volgt zien. Stel:
Als een mens geen volledige ontwikkeling heeft kunnen doormaken, zal het biologische systeem alternatieve manieren moeten vinden om toch in leven te blijven en om te gaan met de omgeving.
Bij verstoring van de ontwikkeling heeft een kind niet de mogelijkheid gehad om zich te ontwikkelen tot een autonoom persoon; een persoon met veerkracht (mogelijkheid te bewegen tussen gevoelsstaten, regulatie) en een positief zelfbesef waardoor een interne beleving van veiligheid bestaat.
Wat we allemaal kunnen zien is dat mensen gedrag gaan vertonen dat niet gestuurd wordt door cognitieve uitvoerende bronnen (zelfleiderschap), maar vanuit lagere overlevingsdelen in het brein. De cognitieve bronnen zijn niet of nauwelijks beschikbaar omdat het systeem vanuit overleving functioneert en alle energie daarheen gaat. De hogere cognitieve functies zijn niet helpend daarbij. Het gedrag wordt hierdoor filterloos, primair.
Voorbeelden zijn: pleasen, weglopen van emoties en situaties die emoties kunnen triggeren, co-dependent gedrag, woede en agressie, aantrekken & afstoten, bevriezen in situaties, over-emotioneel worden, constant aandacht vestigen op beleefde pijn, verslavingen (middelen en gedrag) enz. Gedrag dat dan wordt geclusterd en een diagnose krijgt als zijnde dat er iets mis is met iemand.
Terwijl dit alles autonoom vanuit overleving automatisch in gang wordt gezet en zich vooral vestigt in het lichaam en lagere delen van het brein dan de (neo)cortex. Stel dat we hier even vanuit gaan (onderbouwd door neurobiologie, zie bijv. Dan Siegel), hoe kunnen we dan van mensen verwachten dat ze met praten en gedragsverandering dit hele overlevingsysteem kunnen controleren?
Maar hoe dan wel? Laten we beginnen met respect hebben voor een biologisch systeem dat vaak al een heel leven constant keihard werkt om veilig te zijn en te blijven… Laten we het dan ook niet stoornissen noemen, maar overleving. Hoe zou dat zijn?
Mensen die vanuit dit standpunt werken weten dat het zorgt voor echte verandering omdat je nou eenmaal met honing meer bereikt dan met azijn. Mensen erkenning geven op dieper niveau en de veilige ruimte bieden beter te gaan begrijpen hoe het systeem heeft moeten vormen en dat te transformeren.
