BODY: LICHAAM & ZENUWSTELSEL
Als je trauma hebt ervaren, ben je in het bezit van een over-alert zenuwstelsel dat om het minste of geringste aanslaat. Hierdoor word je overspoeld door lichamelijke sensaties en emoties.. We gaan tijdens de sessies veel tijd besteden aan het tot rust brengen van dit automatische mechanisme dat zich vaak al lang geleden heeft ontwikkeld. Ook gaan we ernaar streven dat de bevriezing die je in je lichaam op hebt gebouwd, los komt.
Door middel van oefeningen ga je leren je lichaam te reguleren zodat je je niet of minder overspoeld voelt. Je gaat het dus niet meer ontvluchten of bevechten, maar het juist omarmen en accepteren. We gaan de situatie of omstandigheden die het trauma hebben veroorzaakt niet herbeleven!
We maken gebruik van verschillende technieken die hun oorsprong hebben in meditatie, yoga, Polyvagaal therapie, EFT ‘tappen’ en somatic experiencing. Het is afhankelijk van wat jou, op welk moment het beste helpt. Vaak is het een combinatie van deze technieken.
Als je lichaam rustiger is, dan is er ook weer ruimte in je hoofd om naar jouw systeem te kijken; hoe hebben delen van jouzelf zich gemanifesteerd en hoe kunnen we zorgen dat jij zo dicht mogelijk bij jezelf en je eigen kracht komt.
MIND: JOUW SYSTEEM
Wat betekent MIND nou eigenlijk? Er wordt verschillend uitleg aan gegeven. Ik hanteer de omschrijving van Dan Siegel, hiermee ook het verschil aan te geven tussen MIND en cognitief denken:
“Het zelforganiserende proces, zowel in het lichaam als relationeel, dat de energie- en informatiestroom binnen ons en tussen ons en de buitenwereld regelt”
Wanneer doe je nou wat en waarom? Lijkt een simpele vraag, maar echt inzicht krijgen in hoe jouw zelforganiserende systeem omgaat met het trauma is een zoektocht die we samen aangaan. Hierbij staat begrijpen hoe jouw huidige systeem zich heeft ontwikkeld om te kunnen overleven centraal. Om hier achter te komen en het systeem te transformeren gebruik ik o.a. technieken van Internal Family Systems Therapy (IFS), 40 jaar geleden ontwikkeld door Richard Schwartz (VS)
Bij trauma is dit systeem er vaak op ingesteld om jou veilig en uit de wind te houden. Dit kan zorgen voor gedrag dat je wellicht helemaal niet wilt of maatschappelijk niet geaccepteerd is, maar je kan het gevoel hebben dat je het niet tegen kunt houden. Ook zullen er delen van jou zijn die weggestopt zijn terwijl daar nou net je kracht en authenticiteit zit.
Dat mooie systeem is er niet voor niets, de vraag is alleen of deze organisatie je nu nog helpt. Het antwoord is meestal: Nee. Het doel is dat jij jezelf beter gaat voelen, dat je gaat voelen en begrijpen wie jij Zelf bent en dat jij de regie gaat krijgen over je leven, niet de automatische patronen die je in trauma hebt ontwikkeld waardoor je je vaak met emoties geïdentificeerd voelt. Dit gebeurt in alle veiligheid en met ondersteuning van de lichamelijke technieken die hierboven beschreven staan.
COGNITION: WAARDEN & KEUZES
Deze fase heb je wellicht al eens doorlopen; het begrijpen van wat je denkt, voelt en doet. Aangezien je een overlevingsmechanisme niet kunt wegdenken of met je cognitieve brein kunt veranderen, is dit de laatste fase van het traject. Want als je je veilig voelt in je lichaam, je overlevingssysteem via je MIND hebt kunnen transformeren zodat het niet meer overspoelt, dan is het tijd om te gaan kijken hoe je nou verder wilt.
Een belangrijk onderdeel hiervan is dat je erachter gaat komen wat nu je waarden zijn; wat vond je belangrijk en wat niet. Het kan zijn dat je er nu ineens achterkomt dat je andere dingen prioriteit geeft dan voordat je aan de therapie begon. Je bent veranderd omdat je meer contact hebt met jeZelf en niet meer uit paniek reageert of je aan mensen of dingen buiten jezelf vastklampt om veiligheid te vinden.
Op basis van je waarden gaan we uitvogelen wat je nou eigen wil met je leven? We gaan je oude leven onder de loep nemen en kijken of het nog wel bij je past, het kan zijn dat je al eerder tijdens het proces inzichten heb gekregen. Maar wat dan? Je zal zien dat omdat je veel beter voelt wie je bent en wat je belangrijk vindt, plannen als vanzelf komen en logisch lijken. We gaan in ieder geval zoeken in je cognitieve brein naar de indeling van je leven die bij je past.
Uitleg gebruikte Therapieën en Tools
Uitleg gebruikte Therapieën en Tools
Polyvagaal therapie
Gebaseerd op de Polyvagaal Theorie van Stephen Porges. Het autonome zenuwstelsel scant de hele dag naar signalen van gevaar en van veiligheid in het lichaam en in de buitenwereld. Dit doet het volledig automatisch, onder het bewustzijn.
Het AZS (ANS in het Engels) heeft drie staten die hiërarchisch werken.
- Ventrale vagus zenuw: veilig in contact
Gekenmerkt door veiligheid en contact met jezelf en anderen.. Je kan zonder angst jezelf mobiliseren (sporten, praten etc) of immobiliseren om te herstellen (slapen, uitrusten etc). Contact met anderen voelt veilig en je kan in dat contact volledig aanwezig zijn. Je hebt toegang tot je hele systeem en kan flexibel anticiperen op wat er gebeurt. - Sympathische zenuwstelsel: mobiliseren
Bij gevaar zorgt het voor mobilisatie zodat je kunt vechten of vluchten. Het is een overlevingsstaat die o.a. voorkomt dat je rationeel kunt handelen en zorgt voor disconnectie met jezelf en anderen. Je voelt je meestal angstig, hyperalert en zenuwachtig door de adrenaline en cortisol die door je bloed jagen. - Dorsale vagus zenuw: instorting
Als vechten of vluchten niet meer kan zorgt de Dorsale Vaguszenuw ervoor dat je immobiliseert, er worden endorfines aangemaakt zodat je zowel intern als van buitenaf minder voelt. Hier ontstaat ook dissociatie. De kleinste activiteit is teveel en er is weinig hoop.
Als je trauma hebt meegemaakt kan je vast blijven zitten in een van de twee overlevingsstaten, alles ervaar je als onveilig en het is vrijwel onmogelijk om nog signalen van veiligheid op te pikken.
Het volgende filmpje van het Polyvagaal Instituut geeft mooi aan hoe het werkt.
Werkwijze
Deze therapie is ontwikkeld door Deb Dana die onderdeel uitmaakt van het Polyvagaal Instituut. Tijdens de therapie gaan we samen, op een veilige manier jouw systeem leren kennen; hoe ervaar jij de verschillende staten? Wat brengt je erin en wat haalt je eruit? Je gaat leren hoe je jezelf uit een overlevingsstaat kunt halen door het inzetten van de zogenaamde Vagale Rem. Dit kunnen visualisaties zijn, interne lichamelijke sensaties, maar ook fysieke oefeningen.
Tijdens het werken met het zenuwstelsel is de kans groot dat er ‘delen’ van jou naar boven komen omdat die in die staat geactiveerd worden of die staat activeren. Dankzij de combinatie van Polyvagaal en Internal Family Systems kan je mooi de link maken tussen het lichaam en de ‘mind’, de emotie. Zo werken we op meerdere lagen en kunnen we die integreren.
Internal Family Systems (IFS)
Internal Family Systems Therapy (IFS) is een van de snelstgroeiende psychotherapeutische modellen ter wereld en biedt een duidelijk, niet-pathologisch en versterkend begrip van het menselijke cognitieve en emotionele leven.
IFS stelt dat ieder mens wordt geboren met delen waarin persoonlijkheidsaspecten zijn opgeslagen. Deze delen worden gevormd door wat ze ervaren. Zo kunnen er delen zijn die vooral kwetsbaar zijn (door trauma of andere negatieve ervaringen) en delen die meer proactief of reactief zijn. Als kwetsbare delen overweldigend zijn, zullen andere delen ‘radicaliseren’ om deze kwetsbaarheid voor het systeem te verbergen of te beschermen. Denk bijvoorbeeld aan verslaving, pleasen, jezelf isoleren, agressie, dissociatie, overanalyseren, etc. De delen vormen deze ‘lasten’ vaak op jonge leeftijd en zijn in de loop van de tijd niet ontwikkeld.
Aan de basis van deze delen ligt Zelf-energie, wat je in wezen bent zonder gedrag of emotie en aangeboren is. Je hebt misschien wel eens gezegd of gedacht: “Ik heb geen contact meer met mezelf.” Als je reactief bent of overweldigd door emoties, dan wordt je Zelf-energie overschaduwd en is het erg moeilijk om er contact mee te maken. Bij IFS-therapie worden delen ‘genezen’ door Zelf, waardoor ze hun authentieke, minder radicale en overweldigende identiteit terug krijgen. Gedrag wordt minder radicaal omdat het niet meer constant getriggerd wordt door kwetsbare gevoelens. Ze worden gered uit de gevangenis van het verleden. Als therapeut ondersteun je, staat de client centraal en is leidend in het proces.
Richard C. Schwartz, de grondlegger van IFS-therapie, ontwikkelde het IFS-model meer dan 30 jaar geleden. IFS wordt nu beoefend door duizenden gediplomeerde therapeuten en andere gezondheidswerkers over de hele wereld. Het is een transparante maar verfijnde benadering die psychologie en spiritualiteit integreert, evenals intrapsychische theorie en familiesysteemtheorie.
IFS-therapie:
- Blijkt effectief te zijn bij de behandeling van trauma;
- Is een cliëntgestuurde benadering van therapeutisch werk die het tempo en de doelen van elke cliënt volledig respecteert;
- Brengt een productief, vertrouwend en samenwerkend partnerschap tot stand tussen therapeut en cliënt;
- Helpt de therapeut/counselor om gecentreerd en openhartig te blijven.
- Werkt ook goed met stellen, gezinnen, groepen en kinderen;
Waarom IFS?
IFS-therapie verschilt van traditionele benaderingen van psychotherapie omdat het op een bijzonder complexe manier gebruik maakt van delen-theorie. IFS leert je een dialoog aan te gaan met je interne delen of ‘persoonlijkheden’, een relatie met hen op te bouwen en ze te helpen te herstellen. Het laat zien hoe je een gemoedstoestand kunnen bereiken waarin je je met geen enkel deel meer identificeert.
Het stelt je in staat om snel de bron van je problemen te bereiken, de meest gewonde hoeken en gaten van je psyche en deze wonden te helen en emotionele lasten los te laten die al heel lang gedragen worden. Daarnaast is IFS een effectieve zelftherapiemethode.
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)
EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het doel van EMDR is aanwijsbare overweldigende ervaringen opnieuw te verwerken waardoor de hevige emotionele en lichamelijke reacties die door die ervaring zijn ontstaan minder worden.
Dit gebeurt door het werkgeheugen van het brein terwijl het gevoel wordt ervaren, wordt overbelast door middel van oogbewegingen, maar ook klikjes in de oren of tikken op benen of armen blijkt te werken. Omdat dit werkgeheugen aan het werk gezet moet worden kan het zijn dat er verschillende stimuli tegellijk nodig zijn om het doel te bereiken.
EMDR is geen ‘gum’ voor vervelende gevoelens, het is echt bedoeld voor mensen die vastzitten in emotionele en lichamelijke sensaties naar aanleiding van een overweldigende situatie. EMDR blijkt uit onderzoeken ook minder goed te werken bij ontwikkelings- of hechtingstrauma.
Waarom past EMDR wel in een Trauma Informed aanpak terwijl een van de uitgangspunten niet herbeleven is? Ook bij EMDR is niet het doel om terug IN de situatie te zitten, maar om ernaar te kijken, het te aanschouwen. Jezelf te aanschouwen in de situatie waardoor je er op dat moment niet actief deelneemt eraan.
Wanneer zet ik het in? Uiteraard alleen als dat voor jou oké voelt, want bij mij ben jij leidend in de therapie. Het komt regelmatig voor dat tijdens Polyvagaal of Internal Family Systems therapie er steeds een specifieke herinnering of herbeleving terugkomt die op overweldigende sensaties veroorzaken dat het de therapie bemoeilijkt. In die gevallen is EMDR soms een uitkomst.
Andere therapeuten kunnen ook clienten naar mij doorverwijzen specifiek voor EMDR, mits met een goede overdracht en duidelijk afgebakende casus.
Emotional Freedom Techniques (EFT*) of ‘Tappen’
EFT is gebaseerd op acupunctuur, maar dan ‘tap’ je op energieknooppunten in plaats van naalden te gebruiken. Dit brengt het energiesysteem in evenwicht en vermindert overweldigende emotionele en/of fysieke gevoelens. Ik gebruik dit regelmatig in mijn traumatherapie, het zorgt ervoor dat er meer ruimte is om te focussen op wat er intern gebeurt en wat dat betekent (introceptie). Die introceptie is de basis van IFS.
Het mooie van EFT is dat je het in de structuur van je dag kunt integreren om meer gereguleerd te zijn of te worden. Als je dit regelmatig doet, wordt je zenuwstelsel structureel minder alert en creëert het nieuwe neurale paden in je hersenen waardoor emoties minder heftig zijn en minder vaak terugkomen.
Uit onderzoek blijkt dat er tijdens en na EFT aantoonbare fysiologische veranderingen optreden. Stresshormonen worden positief beïnvloed, verbindingen in de hersenen veranderen, de werking van je immuunsysteem wordt verbeterd.
* Niet te verwarren met relatietherapie EFT!
Je kan bij mij ook een aparte EFT-sessie doen, deze duurt 90 minuten. Je vult dan vooraf een intakeformulier in dat we samen aan het begin van de sessie doornemen, op basis daarvan geven we de inhoud van de EFT-sessie vorm, voeren we het uit en leer ik je hoe je het thuis toe kunt passen.
