Vroeger waren psychische problemen bij mensen onzichtbaar. De oorzaak werd en wordt nog steeds geïnterpreteerd door onderzoek te doen naar gedrag en de interpretatie van cliënten van hun eigen ervaringen van hun omgeving en interne leven. Therapieën worden vaak vanuit eerdere aannames of theorieën ontwikkeld, de effectiviteit wordt geïnterpreteerd. Dat zegt vrij weinig over de mate van echte heling op neurobiologisch niveau.

Dankzij moderne neurologische wetenschappen en kennis van neurobiologie op diep niveau, kunnen we trauma zichtbaar maken. Hoe ziet een getraumatiseerd brein eruit, wat gebeurt er niet wat er wel zou moeten gebeuren en wat heeft een mens nodig om daadwerkelijk transformaties te bewerkstelligen in het brein? Voor meer informatie over wat een getraumatiseerd brein anders maakt dan een ‘veilig’ brein, verwijs ik je graag naar deze pagina.

Voor meer informatie over hoe trauma ontstaat, hoe het zich kan manifesteren en hoe het zichtbaar wordt via neurologie, verwijs ik je graag naar de pagina: Trauma & Dissociatie

Er is op dit moment veel aandacht voor het autonome zenuwstelsel. We zijn in de therapeutische wereld verschoven van ‘alles begrijpen’ naar ‘alles reguleren’. Het lichaam is de nieuwe en absolute ingang geworden, met een hoofdrol voor het AZS. Want: The Body Keeps the Score, en de Polyvagaal Theorie laat zien dat veiligheid in het lichaam begint, dus als je het AZS reguleert en de Vaguszenuw stimuleert, komt de rest vanzelf. Toch?

Niet helemaal.

Het boek van Van der Kolk én de Polyvagaal Theorie zeggen dat niet. Ze beschrijven juist dat het AZS een detectiesysteem is; een boodschapper, geen regisseur. Het verzamelt informatie uit de omgeving en het lichaam (zoals hartslag, spijsvertering, ademhaling, hormonale veranderingen) en stuurt die signalen via aanvoerende zenuwbanen (de zogeheten afferente routes) naar de hersenstam.

In de hersenstam komt die rauwe input samen met andere signalen: wat je ziet, hoort, voelt, je hormonale staat, je ruimtelijke oriëntatie. Vanuit daar wordt een eerste inschatting gemaakt: is dit veilig of niet? Die inschatting gaat door naar het limbisch systeem, waar emotionele betekenis wordt toegekend, op basis van eerdere ervaringen. Pas daarna reageert het AZS met actie: versnellen, vertragen, samentrekken, loslaten.

Het AZS volgt dus de interpretatie van het brein. Het is een onderdeel van de respons, geen dirigent die bepaalt en dus ook niet een absolute schakel in heling.

Neuropsychiater Ruth Lanius legt hier nog een extra laag op: volgens haar ontstaat trauma vooral door het verlies van integratie tussen de hersenstam, het limbisch systeem en de cortex. Die drie gebieden raken ontkoppeld, waardoor er geen samenhang meer is tussen gevoel, betekenis en lichamelijke gewaarwording. Je weet iets, maar je voelt het niet. Je voelt iets, maar begrijpt het niet. Regulatie van het AZS helpt dan maar beperkt omdat het systeem als geheel geen verbinding heeft.

De regulatie zou op het niveau van de hersenstam moeten gebeuren.

Daarom werk ik niet vooral met het autonome zenuwstelsel, maar met hoe jouw systeem als geheel betekenis geeft aan wat je ervaart. Want dáár ontstaat de aanpassing op overleving, en dus ook de ingang naar herstel.

Bij exposuretherapie is het idee dat je stap voor stap gewend raakt aan en leert omgaan met herinneringen aan traumatische gebeurtenissen, door ze opnieuw te vertellen of te herbeleven in een veilige setting. Maar in de praktijk werkt dat bij veel mensen met trauma juist averechts. Je wordt blootgesteld aan de inhoud van wat er gebeurde, maar niet altijd op een manier die het systeem aankan. De herinneringen zijn vaak ‘besmet’ met de overweldigende emoties en reacties uit het verleden die je nou net niet aankon.

Wetenschappers hebben laten zien dat traumatische herinneringen vaak niet chronologisch en logisch zijn opgeslagen. Ze liggen versplinterd in het brein: als losse beelden, lichamelijke reacties, emoties zonder woorden. Zodra iemand wordt gevraagd om het hele verhaal “op volgorde” te vertellen, raakt het systeem vaak overweldigd. De prefrontale cortex (het deel dat voor structuur en taal zorgt) schakelt juist uit, en het overlevingsbrein neemt het over. Je zit dan niet in verwerking, maar opnieuw in overleving.

Daarom kan exposuretherapie trauma juist versterken in plaats van helen, zeker als het te vroeg in het proces wordt ingezet, of zonder rekening te houden met dissociatie en neurobiologische veiligheid.

Heling begint niet met het hele verhaal vertellen, maar met het weer aanwezig kunnen zijn op deze plek in dit moment, zodat het systeem überhaupt kan onderscheiden: dit is nu, dat was toen.

Omdat trauma zich niet afspeelt in taal en weten.

Wat we trauma noemen, is geen herinnering die je kunt navertellen. Het zit opgeslagen in de diepere lagen van je systeem: in beelden, geluiden, plaatjes, hevige emoties, lichamelijke reacties, spanning, afwezigheid. Vaak zijn er geen woorden, of komt het verhaal niet overeen met wat het lichaam communiceert. Dat is precies hoe trauma zich organiseert: denken en voelen staan niet met elkaar in contact.

In traditionele praattherapie ga je vooral vanuit de cortex aan de slag: begrijpen, verklaren, analyseren. Dat kan tijdelijk grip geven, maar het verandert weinig aan hoe je systeem zich automatisch organiseert. De delen in je brein die met taal en inzicht werken, zijn vaak juist minder actief wanneer het trauma geraakt wordt. Dan neemt het overlevingsbrein het over en dat spreekt geen taal.

Zonder aandacht voor die diepere lagen, en zonder eerst veiligheid op neurobiologisch niveau, blijf je praten óver wat er gebeurd is, zonder dat je systeem er echt bij kan. En als dat wel gebeurt zonder de juiste basis, raak je snel overspoeld of haak je juist af. Omdat je brein dat als onveilig inschat, daarom is er vaak weerstand tegen therapie; je weet nooit wanneer de overspoeling je weer bespringt.

Daarom werkt alleen praten meestal niet, het is namelijk niet de juiste plek.

Finding Solid Ground (FSG) is een nieuwe therapie die gebaseerd is op jaren van neurobiologisch en neurologisch onderzoek naar trauma. Het is ontwikkeld door Hugo Schielke, Bethany Brand en Ruth Lanius. Op deze pagina vind je meer informatie over FSG

Voor informatie over de gebruikte therapieen en tools, verwijs ik je graag naar deze pagina. Daar lees je ook over hoe sessies en een therapietraject er ongeveer uit zullen zien. Voor informatie over mijn opleidingen en trainingen verwijs ik je graag naar mijn LinkedIn profiel.

Onderaan de pagina stel ik me graag aan je voor. Als je meer informatie wilt over mij en mijn werk, dan verwijs ik je graag naar mijn LinkedIn-profiel